Tìm hiểu các nhóm thuốc điều trị tiểu đường

Tiểu đường là căn bệnh mãn tính thường gặp và có xu hướng ngày càng gia tăng. Hiện tại chưa có thuốc điều trị dứt điểm, các biện pháp điều trị chủ yếu nhằm duy trì lượng đường huyết ổn định và ngăn ngừa các biến chứng của bệnh tiểu đường. Việc sử dụng thuốc đều đặn hàng ngày đóng vai trò quan trọng đến kết quả điều trị bệnh. Mời bạn đọc cùng tìm hiểu các nhóm thuốc điều trị bệnh tiểu đường trong bài viết dưới đây!

1. Các loại thuốc trị tiểu đường tuýp 1

1.1 Tổng quan về tiểu đường loại 1

Ở những người mắc bệnh tiểu đường loại 1, các tế bào trong tuyến tụy tạo ra insulin bị phá hủy, vì vậy cơ thể không thể tạo ra insulin – hormone giúp các tế bào của cơ thể sử dụng glucose (đường) từ thức ăn mà bạn nạp vào cơ thể.

Triệu chứng điển hình của tiểu đường tuýp 1 là ăn nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều, gầy nhiều. Ngoài ra, người bệnh còn có thể gặp một số biểu hiện sau:

• Cấp tính: yếu, mệt mỏi, khát nước, chuột rút, da khô, mạch nhanh, tụt huyết áp, rối loạn ý thức, buồn nôn, thở gấp, hơi thở có mùi táo thối.
• Mạn tính: nhìn mờ, đau ngực, tê bì dị cảm ở ban chân, đầy bụng, chậm tiêu, nuốt khó.

1.2 Các loại thuốc chữa bệnh tiểu đường tuýp 1

Insulin là lựa chọn đầu tay của các bác sĩ trong điều trị tiểu đường tuýp 1. Dựa vào thời gian tác dụng, insulin được chia thành 5 loại sau:

• Insulin tác dụng tức thời: Tác dụng ngay tại thời điểm tiêm
  • Insulin aspart
  • Insulin glulisine
  • Insulin lispro
• Insulin tác dụng ngắn: Tác dụng trong khoảng thời gian từ 30 – 60 phút. Trong các trường hợp cấp cứu có thể sử dụng để tiêm truyền tĩnh mạch.
• Insulin thông thường
• Insulin tác dụng trung bình: Thuốc có tác dụng trong nửa ngày hoặc qua đêm. Thuốc bắt đầu phát huy hiệu quả sau 1 – 2 giờ khi tiêm và có tác dụng kéo dài từ 10 – 16 giờ.
  • Insulin isophane
• Insulin tác dụng dài: Thuốc đảm bảo lượng insulin trong cơ thể cho cả ngày. Dùng để tiêm dưới da và chỉ cần tiêm 1 lần trong ngày vì tác dụng của liều thuốc có thể duy trì từ 20 – 22 giờ.
  • Insulin degludec
  • Insulin detemir
  • Insulin glargine
  • Insulin glargine
• Insulin dạng hỗn hợp: Do các dạng insulin trên có thời gian tác dụng kéo dài khác nhau mà cơ thể mỗi người cần lượng insulin khác nhau nên các dạng trên thường được phối hợp để sử dụng sao cho thuận tiện. Các insulin dạng hỗn hợp được chế tạo với các dạng insulin khác nhau và có hàm lượng khác nhau. Loại insulin này thường được dùng hai hoặc ba lần trong ngày trước bữa ăn.

2. Các loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2

2.1 Tổng quan về tiểu đường loại 2

Bệnh tiểu đường tuýp 2 chiếm tới 90% tổng số người mắc bệnh tiểu đường. Đây là tình trạng cơ thể sử dụng insulin được tạo ra không hiệu quả và là kết quả của việc bị thừa cân, thiếu hoạt động. Ngoài ra, các tế bào tuyến tụy không sản xuất đủ lượng insulin cần thiết để điều tiết lượng đường thừa sau khi ăn.

2.2 Các loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2

2.2.1 Nhóm thuốc ức chế men alpha-glucosidase

Enzyme α-glucosidase tham gia vào quá trình phân giải thức ăn vào cơ thể thành dạng đường glucose để cơ thể hấp thu. Do đó, các nhóm thuốc ức chế α-glucosidase có tác dụng làm chậm quá trình phân giải đồ ăn thành glucose và ức chế sự gia tăng đường huyết sau ăn. Chính vì vậy, thuốc đạt hiệu quả cao nhất khi uống trước bữa ăn. Dưới đây là 2 thành phần được sử dụng nhiều nhất:

• Acarbose
• Miglitol

2.2.2.Biguanides

Metformin là hoạt chất duy nhất còn được sử dụng trong nhóm thuốc biguanides. Metformin hoạt động bằng cách:

• Giảm lượng đường trong máu qua các cơ chế như giảm sản xuất glucose ở gan
• Giảm hấp thụ glucose từ ruột
• Cải thiện độ nhạy insulin ở các mô ngoại vi
• Tăng sự hấp thu của mô
• Sử dụng glucose để điều trị các triệu chứng của tiểu đường tuýp 2.

Một số tác dụng khác của metformin có thể kể đến là: Giảm lipid, giảm nồng độ chất béo trung tính trong máu, giảm cholesterol xấu đồng thời tăng cholesterol tốt, giảm cân nhẹ nhờ khả năng làm giảm sự thèm ăn.

2.2.3.Chất chủ vận Dopamine

Dopamine là chất chủ vận thần kinh, tuy nhiên vẫn chưa có nghiên cứu chính xác chất này hoạt động như thế nào để điều trị tiểu đường tuýp 2. Nó có thể ảnh hưởng đến nhịp điệu trong cơ thể bệnh nhân và ngăn chặn sự kháng insulin. Thuốc được sử dụng nhiều nhất trong nhóm này là bromocriptine

2.2.4. Thuốc ức chế DPP-4

GLP-1 và GIP thuộc nhóm hormon incretin, chúng có tác dụng giảm đường huyết sau ăn do kích thích tiết insulin và ức chế tiết glucagon. Ngoài ra, 2 hormon này còn có tác dụng làm giảm co bóp dạ dày, giảm cảm giác đói. Tuy nhiên, men DPP-4 có tác dụng thoái giáng GLP-1 và GIP khiến chúng thành dạng bất hoạt. Do đó, thuốc ức chế DPP-4 có tác dụng tăng tiết insulin và ức chế tiết glucagon, thuốc không gây hạ đường huyết và không tăng cân. Thuốc DPP-4 sử dụng không phụ thuộc bữa ăn và chỉ sử dụng 1 lần mỗi ngày.

Các thuốc trị tiểu đường nhóm thuốc ức chế DPP-4 bao gồm:

• Alogliptin
• Linagliptin
• Saxagliptin
• Sitagliptin

2.2.5. Thuốc đồng vận thụ thể GLP-1

Nhóm thuốc này có tác dụng làm tăng sự phát triển của tế bào B và lượng insulin khi lượng glucose máu tăng, đồng thời ức chế tiết glucagon và làm chậm nhu động dạ dày, giảm cảm giác thèm ăn. Khi sử dụng thuốc đơn độc ít gây hạ glucose huyết, giảm tỷ lệ tử vong về các bệnh liên quan đến hệ tim mạch ở bệnh nhân đái tháo đường type 2, giảm HbA1c 0.6-1.5%.

Các loại thuốc chữa bệnh tiểu đường trong nhóm thuốc đồng vận thụ thể GLP-1:

• Albiglutide
• Dulaglutide
• Exenatide
• Liraglutide

2.2.6.Meglitinides

Meglitinides kích thích tuyến tụy giải phóng insulin sau bữa ăn để giúp tế bào sử dụng được lượng glucose trong máu. Tuy nhiên, thuốc có thể làm giảm lượng đường trong máu của bệnh nhân đột ngột. Vì vậy, thuốc không được chỉ định cho phần lớn người bệnh và thường dùng phối hợp với metformin. Các thuốc thuộc nhóm Meglitinides gồm:

• Repaglinide
• Nateglinide

2.2.7. Nhóm thuốc ức chế kênh đồng vận chuyển Natri-glucose SGLT2

SGLT2 là kênh vận chuyển ở ống lượn gần tham gia vào quá trình tái hấp thu glucose. Việc sử dụng các chất ức chế SGLT2 sẽ làm giảm quá trình tái hấp thu glucose và tăng loại bỏ glucose ra khỏi nước tiểu.

Các loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 trong nhóm ức chế kênh đồng vận chuyển Natri-glucose SGLT2

• Dapagliflozin
• Canagliflozin
• Empagliflozin

2.2.8. Nhóm Sulfonylureas

Đây là nhóm thuốc lâu đời nhất trong điều trị tiểu đường tuýp 2. Sulfonylureas có tác dụng kích thích các tế bào tụy tiết ra insulin thông qua cách làm tăng độ nhạy cảm của các tế bào này đối với glucose.

Các loại thuốc trị bệnh tiểu đường trong nhóm Sulfonylureas:

• Glimepiride
• Gliclazide
• Glyburide

2.2.9. Nhóm Thiazolidinediones

Thuốc nhóm thiazolidinediones có tác dụng tăng độ nhạy với insulin nhờ tác động lên mô mỡ, cơ và gan, từ đó tăng cường độ sử dụng glucose và giảm sản xuất glucose ở gan.

Nhóm thuốc này cũng giúp hạ huyết áp và cải thiện chuyển hóa lipid nhờ làm tăng nồng độ cholesterol tốt và giảm bớt lượng chất béo trung tính.

Các loại thuốc trị tiểu đường thuộc nhóm thiazolidinediones như sau:

• Rosiglitazone
• Pioglitazone

3. Những lưu ý khi sử dụng thuốc trị tiểu đường

Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng thuốc tiểu đường:

• Dùng thuốc đúng giờ mỗi ngày, không tự ý điều chỉnh liều lượng.
• Tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng.
• Tái khám định kỳ, tối thiểu 3 tháng/lần.
• Không chia sẻ liều thuốc hay uống theo liều thuốc điều trị tiểu đường của người khác.
• Không tự ý đổi thuốc khi không có chỉ dẫn của bác sĩ.
• Không thực hiện chế độ kiêng khem của quá mức.